Burgerschap
Burgerschap is een onderwerp waarbij je als persoon leert wie je bent, wie je wil zijn, en hoe je omgaat met de maatschappij. Scholen doen er al heel veel aan om hun leerlingen de beste tools mee te geven in hun ontwikkeling. Hoe mooi zou het zijn als deze scholen geholpen zijn met een passend aanbod, waarin burgerschap krachtiger kan worden neergezet? Met omgangskunde kan burgerschap krachtiger worden neergezet door lesmateriaal met expliciete aandacht voor ethiek, zelfbewustzijn, identiteit, technologie en innovatie en inlevingsvermogen. Laten we daarvoor gaan!
Burgerschap is een onderwerp waarbij je als persoon leert wie je bent, wie je wil zijn, en hoe je omgaat met de maatschappij. Scholen doen er al heel veel aan om hun leerlingen de beste tools mee te geven in hun ontwikkeling. Hoe mooi zou het zijn als deze scholen geholpen zijn met een passend aanbod, waarin burgerschap krachtiger kan worden neergezet? Met omgangskunde kan burgerschap krachtiger worden neergezet door lesmateriaal met expliciete aandacht voor ethiek, zelfbewustzijn, identiteit, technologie en innovatie en inlevingsvermogen. Laten we daarvoor gaan!
De zes kernthema's
Als een van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat moet vrijheid in het hele onderwijs voorkomen: in kennisoverdracht, het ontwikkelen van competenties en in de schoolcultuur.
En wat is vrijheid eigenlijk? Leerlingen worden zich bewust van wat vrijheid is, en wat vrijheid voor hen betekent. Voelen ze zich vrij? Wanneer wel en wanneer niet? Wanneer en hoe kunnen ze op school, op het werk en in de maatschappij vrijheid creëren? Vrijheid in een democratie, persoonlijke vrijheid, vrijheid in het hebben van ruimte en vrijheid voor anderen.
Om te weten wat vrijheid is, moet je ook weten wat beperkingen en kaders zijn. Hoe ga je om met regels die zeggen wat wel moet en niet mag? Beperken ze je echt, of helpen ze juist om duidelijkheid te creëren?
Wat is gelijkheid? Hetzelfde zijn of hetzelfde behandeld worden? Is dat ook hetzelfde? Er is gelijkheid voor de wet, gelijkheid in taal en gelijkheid in het behandelen van andere mensen. Waarom doen we dat eigenlijk, en waarom vinden we dat zo belangrijk?
Dat komt omdat gelijkheid, net als vrijheid, een basiswaarde van de democratische rechtsstaat is. Het staat in de grondwet: iedereen is voor de wet gelijk en wordt ook zo behandeld. En hoe breng je dat in de praktijk? Vanuit het perspectief van omgangskunde kijk je eerst naar jezelf: wat betekent gelijkheid voor jou? Wanneer behandel je iemand gelijk, en waarom is gelijkheid voor jou als persoon waardevol? Vervolgens bekijk je het perspectief van gelijkheid bij anderen. Hoe behandel je anderen gelijk, en moet je dat in alle situaties doen? Bijvoorbeeld: moet een kind op dezelfde manier als een volwassene veroordeeld worden voor hetzelfde vergrijp? Wat is het gevolg voor het kind en voor de volwassene? Welke waarden en welk gevoel komt daarbij kijken? Daar kunnen we over in gesprek gaan.
En wat is gelijkheid op school? Hoe ga je daarmee om? Het is belangrijk om het daarover met elkaar te hebben.
In de maatschappij gebeurt momenteel veel: van coronamaatregelen tot polarisatie en van social media tot kansenongelijkheid. Er zijn een hoop maatschappelijke vraagstukken waar we ons met zijn allen over buigen. Er wordt ons gevraagd om ‘een beetje voor elkaar te zorgen’. Is dat solidair? En wat doe je dan precies? Hoe ga je solidair om met elkaar? Solidariteit is een kernthema dat hoort bij de democratische rechtsstaat. Als je solidair bent, dan gun je iemand iets. De persoon mag er zijn. Dit kan belangrijk zijn, als waarden met elkaar botsen: zoals bij privacy en gezondheid in de tijd van corona maatregelen. Hoe kunnen we solidair zijn voor elkaar? Hoe ga je om met elkaar? En waarom zo? Het is belangrijk om op school te leren hoe je solidair kunt zijn naar jezelf en vervolgens naar elkaar, en de rest van de wereld.
Duurzaamheid heeft te maken met omgaan met de wereld. Producten, zoals plastic en karton, hergebruiken. Minder of misschien helemaal geen vlees eten. Isolatie in huis, kort douchen en switchen van brandstof naar elektrisch. Dit zijn allemaal voorbeelden van maatregelen die duurzaam zijn. Waarom is dat zo? Waarom is onze wereld hiermee geholpen? Wat is er nog nodig om de wereld duurzamer te maken? Het lijkt logisch dat we goed met de wereld waarop we leven omgaan. Maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Toch: alle beetjes helpen, en een betere wereld begint bij jezelf. Bij burgerschap leer je hoe je dat kunt aanpakken.
Technologie innoveert. Oftewel: technologie vernieuwt. We gingen van landbouwwerktuigen naar stoommachines, naar kolenmijnen, naar elektriciteit, naar chips en internetverbinding. Vroeger was men bang voor de enorme snelle stoomtreinen, die gingen wel 25 kilometer per uur. Inmiddels weten we beter. Nu staan we als maatschappij voor een nieuwe uitdaging: verfijnde technologische innovaties die je verwachtingen overtreffen: VR, AR, commerciële ruimtevluchten, drones, chips die een ziekte kunnen wegnemen. Deze innovaties vragen om bewustzijn: weten we waar we mee bezig zijn? Hoe gaan we om met deze innovaties? Wat is belangrijk en waardevol? En hoe kunnen we de maatschappij en de wereld beter maken met technologisch burgerschap?
Denk- en handelswijzen: Hierbij brengen we 21ste eeuwse vaardigheden en omgangskunde bij elkaar. Het gaat om kritische denkvaardigheden: vragen stellen, systematisch op onderzoek uitgaan, vergelijken en uitproberen. Je zintuigen gebruiken, ontdekken en vervolgens concluderen wat iets is en wat iets betekent. Wat doe je vervolgens met die verkregen informatie? Hoe ga je daarmee om? Hoe evalueer- en reflecteer je? Wat zegt jouw leerproces over jou, en hoe ben je daarin rijker geworden? Welke keuzes maak je en waar baseer je ze op? En hoe kom je tot de doelen die je gesteld hebt? Hoe ga je om met jouw vrijheid of juist met autoriteit? Dat zijn vragen die tot hun recht komen bij denk- en handelswijzen.
Hoe ga jij om met de maatschappij
en de wereld?
Concreet leeraanbod
Map out biedt een concreet leeraanbod betrekking tot burgerschap. Dit aanbod bevat lessen naar aanleiding van de zes kernthema’s en kan in overleg voor jouw school op maat ontwikkeld en aangeboden worden. Zie meer informatie over subsidies.
Hieronder staat een kleine impressie van het leeraanbod voor burgerschap. Heb je vragen over de lessen en/of ben je benieuwd naar meer materiaal? Laten we kennismaken!
Bewuste gebeurtenissen
Tijdens deze les kun je leerlingen begeleiden in het omgaan met een heftige en/of betekenisvolle gebeurtenis in de maatschappij. De leerlingen besteden aandacht aan hun gevoel en behoeftes.
Bewuste gebeurtenissen
Tijdens deze les kun je leerlingen begeleiden in het omgaan met een heftige en/of betekenisvolle gebeurtenis in de maatschappij. De leerlingen besteden aandacht aan hun gevoel en behoeftes.
Is mijn school ethisch verantwoord?
Een les in leiderschap
BINNENKORT: Wie ben ik?
De leerlingen kijken kritisch naar de visie en missie van de school, en gaan op onderzoek uit om antwoord te krijgen op hun ethische vraag omtrent de visie en missie van de school.
Deze les gaat over leiders: goede leiders, slechte leiders, leiderschap in de klas en in de maatschappij. En de leerlingen gaan de grote leiders leren leiden.
Deze les gaat over de manier waarop leerlingen zich presenteren: zijn ze echt zichzelf, of laten ze bewust een betere versie van zichzelf zien? En wat is dat eigenlijk, jezelf laten zien? Wie ben je dan echt?
Is mijn school ethisch verantwoord?
De leerlingen kijken kritisch naar de visie en missie van de school, en gaan op onderzoek uit om antwoord te krijgen op hun ethische vraag omtrent de visie en missie van de school.
Een les in leiderschap
Deze les gaat over leiders: goede leiders, slechte leiders, leiderschap in de klas en in de maatschappij. En de leerlingen gaan de grote leiders leren leiden.
BINNENKORT: Wie ben ik?
Deze les gaat over de manier waarop leerlingen zich presenteren: zijn ze echt zichzelf, of laten ze bewust een betere versie van zichzelf zien? En wat is dat eigenlijk, jezelf laten zien? Wie ben je dan echt?
Films, series en documentaires met burgerschap
Als je een les burgerschap betekenisvol en levendig voor leerlingen wil maken, kan je gebruik maken van een film, serie of documentaire. Beelden kunnen jouw uitleg over de iets van de zes kernthema’s van burgerschap ondersteunen en een gevoel uitbeelden. Burgerschap gaat vaak over gevoel. Soms is het moeilijk om daarover te praten, omdat het gevoelig is of moeilijk uit te leggen is. Met het kijken van een film, serie of documentaire wordt dat makkelijker. Ook bevordert dit het inlevingsvermogen en de ethische bril van de leerlingen.
Vanuit de zes kernthema’s van burgerschap ontwikkelen de leerlingen de sociale en maatschappelijke competenties die de leerlingen kunnen gebruiken om deel te kunnen nemen aan de samenleving. Hoe mooi is het, als een film daarbij kan helpen. Het aanbod in films is breed. Per film, serie of documentaire wordt aangegeven welke leergebieden daarbij kunnen passen. Klik hieronder voor een brede selectie aan films, documentaires en series.